10 เรื่องเรียกพลังหลังคลอด (รักลูก)
เรื่อง : เมธาวี
หลังคลอดคุณแม่หลาย ๆ คนอาจรู้สึกซึมเศร้า จากอาการปวดท้อง ปวดขา กลัวอ้วน กลัวไม่สวย รู้สึกเหนื่อย อ่อนเพลียเลยพาลไม่มีแรงเลี้ยงลูก แต่ด้วย 10 วิธีปฏิบัติต่อไปนี้ จะช่วยให้คุณแม่ดึงเอาพลังแม่กลับคืนมาได้ค่ะ
1.ฉันจะ...ลดอาการปวดท้องด้วยตัวเองหลังคลอดมดลูกจะเกิดการหดรัดตัวเพื่อป้องกันไม่ให้มีการตกเลือดหลังคลอด และขับสิ่งคงค้างต่าง ๆ เช่น เยื่อบุโพรงมดลูกที่ยังหนาหลังคลอดแล้วขับออกมาในลักษณะที่เรียกว่าน้ำคาวปลา จึงทำให้มีอาการปวดท้อง (Afterpain) ที่ตำแหน่งยอดมดลูก ซึ่งอยู่ต่ำกว่าสะดือประมาณ 1-2 นิ้ว หรือบริเวณท้องน้อย โดยอาการปวดเกิดจากการบีบของมดลูกเป็นพัก ๆ คล้ายปวดประจำเดือน
นอกจากนี้ การที่มดลูกยืดโยงเฉพาะส่วนฐานล่างสองข้างกับกระดูกบริเวณเชิงกราน ทำให้มดลูกโยกไปมาเวลาเดิน จนเกิดอาการปวดได้
ฉันจะ... ลดอาการปวดท้องหลังคลอด ด้วยการสวมกางเกงที่กระชับ หรือใช้ผ้ารัดหน้าท้อง เพื่อช่วยประคองท้องขณะเดินไปมา ช่วยลดแรงกระแทกของมดลูกได้ หรือใช้ผ้าชุบน้ำอุ่น ๆ คอยประคบบริเวณท้องน้อย จะทำให้รู้สึกผ่อนคลายและสบายมากขึ้น
2.ฉันจะ...งดมีเพศสัมพันธ์หลังคลอดมักจะมีน้ำคาวปลาไหลออกมาจากโพรงมดลูก ซึ่งประกอบด้วยส่วนของเยื่อบุโพรงมดลูกที่ยังคงหนาอยู่ และมีการหลุดลอกออกมาเป็น เม็ดเลือดแดง แบคทีเรีย เป็นต้น ซึ่งในช่วง 3 วันแรกหลังคลอด จะเป็นสีแดง เพราะยังมีเลือดปนออกมามาก จากนั้นจะค่อย ๆ จางลง เห็นเป็นสีแดงจางประมาณ 7-10 วัน ต่อมาน้ำคาวปลาจะน้อยลง และมีเม็ดเลือดขาวเป็นส่วนใหญ่ จึงเห็นเป็นสีเหลืองขาว ไม่มีกลิ่นเหม็นไหลออกมาประมาณ 2-3 สัปดาห์ แล้วแห้งไปในที่สุด
ฉันจะ... งดเพศสัมพันธ์ และงดว่ายน้ำด้วย เพราะเป็นช่วงที่ง่ายต่อการติดเชื้อ ทั้งในช่องคลอดและโพรงมดลูก และจะแต่งตัวให้หลวมสบาย สวมกางเกง หรือกระโปรงที่ไม่รัดแน่นจนเกินไป เพื่อให้มีอากาศถ่ายเท ไม่เกิดความอับชื้น ทำให้รู้สึกสบายตัวมากขึ้น
3.ฉันจะ...ศึกษาเรื่องการคุมกำเนิดหลังคลอดหลังคลอดลูก คุณแม่ต้องศึกษาเรื่องการคุมกำเนิดไว้ด้วย เนื่องจากหลังคลอด 4 สัปดาห์ จะเริ่มมีการตกไข่ แม้จะยังไม่มีประจำเดือนมา หากมีเพศสัมพันธ์จะมีความเสี่ยงตั้งครรภ์ได้อีก
ฉันจะ... ต้องรู้เรื่องการคุมกำเนิด ซึ่งคุณหมอแนะนำว่าการเลือกวิธีคุมกำเนิด ขึ้นอยู่กับลักษณะการใช้ชีวิต คือสะดวกที่จะกินยาคุมหรือไม่ ถ้าเป็นคนขี้ลืมก็ไม่ควรใช้วิธีนี้ แต่ถ้ากังวลเรื่องน้ำหนักตัว ก็ควรหลีกเลี่ยงยาฉีดและฝังคุมกำเนิด เพราะจะมีผลให้น้ำหนักเพิ่มขึ้นได้
แต่ถ้าไม่อยากใช้ยาคุมและกังวลเรื่องผลข้างเคียงของฮอร์โมนก็ควรจะเลือกชนิดที่ไม่มีผลต่อฮอร์โมน เช่น การใส่ห่วงคุมกำเนิด ซึ่งคุมได้ 5 ปี ไม่มีผลต่อประจำเดือน แต่จะต้องไม่มีความเสี่ยงต่อโรคติดเชื้อทางเพศสัมพันธ์ เพราะอาจเสี่ยงต่อการติดเชื้อเข้าไปในโพรงมดลูกและช่องท้องได้ หรือเลือกใช้วิธีให้สามีสวมถุงยางอนามัย ซึ่งมีข้อดีคือป้องกันโรคติดเชื้อทางเพศสัมพันธ์ได้ด้วย
4.ฉันจะ...กระตุ้นนมแม่เพื่อลูกในวันแรก ๆ หลังคลอด คุณแม่มักยังไม่ค่อยมีน้ำนม แต่พอ 2-3 วันถัดมา จะเริ่มตึงคัดเต้านมมากขึ้น ควรดื่มน้ำเยอะ ๆ และกินอาหารที่มีประโยชน์ นอกจากจะต้องครบทั้ง 5 หมู่แล้ว ควรเป็นอาหารที่มีแคลเซียมสูง เช่น นม น้ำเต้าหู้ เนื้อปลา ผักใบเขียว เพื่อช่วยกระตุ้นให้น้ำนมเยอะขึ้น และให้ลูกดูดเต้านมบ่อย ๆ เพื่อกระตุ้นให้น้ำนมไหลดีขึ้น
ฉันจะ... ต้องทำความสะอาดเต้านม เพื่อสุขอนามัยที่ดีของลูก โดยใช้น้ำสบู่อ่อน ๆ และใช้ผ้าชุบน้ำเช็ดให้แห้ง ที่สำคัญแม้ว่าจะให้ลูกดูดนมบ่อยเพียงใด ก็ไม่ลืมสวมชุดชั้นในเป็นประจำ แต่ใส่แบบไม่รัดแน่นเกินไป เพื่อประคองทรงของเต้านมให้ได้รูปใกล้เคียงแบบเดิม
5.ฉันจะ...กินอาหารให้ครบ 5 หมู่หลังคลอดเพื่อให้ร่างกายกลับสู่สภาวะปกติ ควรกินอาหารให้ครบ 5 หมู่ และเน้นอาหารใน 2 กลุ่มคือ
1.กลุ่มอาหารที่อุดมไปด้วยโปรตีนและแคลเซียมต่าง ๆ โดยเฉพาะอย่างยิ่งถ้ายังให้นมลูก
2.อาหารที่ย่อยง่าย เพื่อช่วยเรื่องระบบขับถ่าย เช่น กล้วย ส้ม มะละกอ และที่สำคัญคือควรดื่มน้ำเยอะ ๆ เพราะนอกจากจะช่วยเรื่องน้ำนมแล้ว ยังช่วยป้องกันปัญหาท้องผูกด้วย
ฉันจะ... กินอาหารที่อุดมไปด้วยแคลเซียม เพื่อให้ร่างกายได้รับแคลเซียมประมาณ 1,200 มิลลิกรัมต่อวัน ซึ่งอาจยังไม่พอ จึงควรกินแคลเซียมเสริมด้วยวันละ 1 เม็ด นอกจากนี้ ควรเน้นอาหารที่เพิ่มธาตุเหล็ก เช่น ตับ ผักใบเขียว นม เนื่องจากขณะคลอดหรือผ่าตัดคลอด จะเสียเลือดจากการคลอดอย่างน้อย 500-800 มิลลิลิตร
ดังนั้น เพื่อป้องกันการอ่อนเพลีย และภาวะโลหิตจาง ที่จะเป็นอุปสรรคต่อการฟื้นตัวและการให้นมลูกน้อย จึงควรได้รับธาตุเหล็ก อย่างเพียงพอ และควรกินวันละ 2 ครั้ง เช้า-เย็น อย่างน้อย 2 เดือนแรกหลังคลอด ช่วยทำให้ร่างกายฟื้นฟู และแข็งแรงเร็วขึ้น
6.ฉันจะ...ไม่กลั้นปัสสาวะเด็ดขาดวันที่ 2-5 หลังคลอด คุณแม่จะยังคงมีปริมาณปัสสาวะมากเป็นพิเศษ แต่หลังจากนั้น จะมีปริมาณปกติ แต่จะยังมีความถี่ของการปัสสาวะบ่อยเหมือนในขณะตั้งครรภ์อยู่ เพราะมดลูกใหญ่ยังอยู่ในตำแหน่งที่กดเบียดกระเพาะปัสสาวะซึ่งอยู่ด้านหน้ามดลูกพอดี จนกว่ามดลูกจะมีขนาดลดลง และเข้าอู่จนกลับสู่ขนาดปกติเหมือนก่อนตั้งครรภ์ ถึงจะปัสสาวะเหมือนปกติ
ฉันจะ... ไม่กลั้นปัสสาวะ เพราะจะง่ายต่อการติดเชื้อทางเดินปัสสาวะได้
7.ฉันจะ..ดื่มน้ำเยอะ ๆ ป้องกันท้องผูกเนื่องจากช่วง 2 เดือนแรกหลังคลอดจะยังคงมีฮอร์โมนของการตั้งครรภ์อยู่ ซึ่งมีผลทำให้ลำไส้ไม่ค่อยบีบตัว จึงมีปัญหาท้องอืดและท้องผูก
ฉันจะ... ดื่มน้ำเยอะ ๆ กินผักผลไม้เยอะ ๆ เพื่อลดอาการท้องผูก และทำให้อุจจาระง่าย แต่ถ้าเวลาที่ถ่ายอุจจาระลำบากมาก ๆ ให้กินยาระบายบางชนิด เช่น milk of magnesia 30 มิลลิลิตร ก่อนนอน แต่ถ้าหลีกเลี่ยงได้จะดีมาก เนื่องจากการกินยาระบายบางชนิด หรือกินมาก ๆ ยาจะผ่านน้ำนมไปสู่ลูกน้อย ส่งผลให้ลูกถ่ายบ่อยผิดปกติไปด้วย
8.ฉันจะ...บริหารขาลดอาการเท้าบวมช่วงหลังคลอด ร่างกายจะเกิดมีการเปลี่ยนแปลงของปริมาณสารน้ำและหลอดเลือดในร่างกาย ที่ชัดเจนที่สุดคือขาจะบวมขึ้น ในช่วงสองสัปดาห์แรกหลังคลอด หลังจากนั้น อาการบวมจะยุบได้เองใน 1-2 สัปดาห์
ฉันจะ... หลีกเลี่ยงการยืนหรือนั่งห้อยขานาน ๆ เพราะจะยิ่งทำให้ยุบบวมช้าลง ควรปรับท่านอนให้อยู่ในท่ายกขาสูง และบริหารขาด้วยการยกขาขึ้นลงช้า ๆ เพื่อให้เลือดไหลเวียนดี แค่นี้ก็ช่วยลดอาการขาบวมและยุบได้เร็วขึ้น
9.ฉันจะ...ออกกำลังกายเบา ๆในช่วง 2-3 เดือนแรกหลังคลอด ควรงดการยกของหนักหรือออกกำลังกายหนัก ๆ เนื่องจากมดลูกยังมีขนาดใหญ่ การเพิ่มแรงดันในช่องท้องอาจทำให้เพิ่มความเสี่ยงต่อการเกิดกะบังลมหย่อนได้
ฉันจะ... พยายามออกกำลังกายเบา ๆ คือฝึกบริหารด้วยการขมิบช่องคลอดเป็นประจำ เพื่อช่วยให้ช่องคลอดมีความกระชับและป้องกันการหย่อนคล้อย และสามารถออกกำลังกายด้วยการเดินเร็ว วิ่งเหยาะ ๆ หรือปั่นจักรยานกับที่ เพื่อให้ร่างกายกลับมากระชับและแข็งแรงเหมือนเดิม
ฉันจะ... ลดเครียดด้วยกิจกรรมที่ชอบ
ช่วงหลังคลอดจะเกิดการเปลี่ยนแปลงของอารมณ์ ซึ่งคุณแม่บางคนมีความยินดี และสุขใจที่ได้เห็นหน้าลูก แต่สำหรับคุณแม่บางคนที่มีภาวะซึมเศร้าหลังคลอด ซึ่งเกิดขึ้นในช่วง 2-3 วันแรกหลังคลอด ที่เราเรียกกันว่า postpartum blues หรือ postpartum depression ซึ่งยังไม่ทราบสาเหตุแน่ชัด สันนิษฐานว่า อาจเกิดจากความตื่นเต้น ความกลัวระหว่างคลอด อ่อนเพลียจากการคลอด พักผ่อนน้อย ความกังวลในการเลี้ยงลูก น้อยใจสามี หรือแรงกดดันจากบุคคลในครอบครัว เป็นต้น
คุณหมอบอกว่า หากอาการไม่รุนแรง จะดีขึ้นภายใน 2 สัปดาห์ และคุณหมอแนะนำว่าให้คนในครอบครัวเอาใจใส่ และเข้าใจเพื่อสร้างความมั่นใจของความเป็นแม่กลับมา
ฉันจะ... พยายามไม่เครียด หากิจกรรมที่ตัวเองชอบทำ แล้วมีความสุข เพื่อผ่อนคลาย แต่ถ้าคุณแม่คนไหนที่มีอาการรุนแรงหรือมีอาการระยะเวลานานกว่า 2 สัปดาห์ ให้ลองเข้าปรึกษาจิตแพทย์จะดีกว่า
คุณแม่ต้องบอกตัวเองว่า ฉันจะทำให้ได้ทั้ง 10 ข้อ เพื่อฟื้นฟูร่างกาย ให้กลับมามีพลัง พร้อมที่จะเป็นคุณแม่มือใหม่ มีพลังเลี้ยงลูกน้อยได้เต็มที่แล้วค่ะ
ขอขอบคุณข้อมูลจาก
ปีที่ 30 ฉบับที่ 355 สิงหาคม 2555
