6 เรื่องสำคัญแม่หลังคลอด (Mother&Care)
เรื่อง : แม่ออมจัง
เรื่องสุขภาพ เป็นเรื่องที่คุณแม่ต้องดูแลตัวเองอย่างต่อเนื่อง โดยเฉพาะช่วงหลังคลอด เพราะคุณแม่ต้องรับบทหนักในการดูแลลูกน้อย โดยเฉพาะคุณแม่มือใหม่ที่อาจมีความกังวลมากขึ้น ฉะนั้นการดูแลสุขภาพตัวเองหลังคลอด จึงจำเป็นไม่แพ้การดูแลลูกน้อยค่ะ
1. เต้านมคุณแม่จะมีอาการคัด ตึงเต้านม และมีไข้ต่ำ ๆ สิ่งที่ต้องระวังก็คือ ไม่ควรปล่อยให้เต้านมคัดตึงมาก ๆ เพราะจะทำให้ลูกดูดนมได้ยาก ดูดนมแม่ไม่ได้ เนื่องจากเต้านมอุดตัน และปากของลูกไม่สามารถแนบสนิทดีกับลานหัวนม เมื่อลูกดูดนมก็ทำให้คุณแม่เจ็บหัวนม เป็นหนึ่งสาเหตุทำให้เต้านมคุณแม่อักเสบได้
การดูแลตัวเองวิธีที่ดีที่สุด ก็คือให้ลูกดูดนมแม่ หรือปั๊มนมจนน้ำนมหมดเต้าอย่างสม่ำเสมอ (ถ้าลูกดูดไม่หมดเต้า หรือลูกนอนแต่เต้านมคัด ให้บีบหรือปั๊มน้ำนมออก) แต่ถ้าเกิดการปวดจากอาการคัดเต้านม ให้ใช้กระเป๋าน้ำร้อน หรือผ้าชุบน้ำอุ่นจัดประคบเต้านม เพื่อบรรเทาอาการปวด ที่สำคัญต้องหมั่นดูแลเรื่องความสะอาดของเต้านม และหัวนมให้ดีค่ะ
2. แผลผ่าคลอดคุณแม่ที่คลอดลูกโดยการผ่าตัด ในช่วงท้องจะมีน้ำคร่ำและเลือดค้างอยู่ หากคุณแม่ขยับตัว เคลื่อนไหวร่างกายได้น้อย จะทำให้เกิดพังผืดขึ้น เมื่อพังผืดยึดติดอวัยวะภายในช่องท้อง อาจส่งผลให้เสี่ยงกับภาวะมีบุตรยาก, ผ่าตัดภายในช่องท้องก็ทำได้ยากขึ้น และลำไส้อาจเคลื่อนไหวไม่สะดวก ทำให้ท้องผูกเรื้อรังเมื่ออายุมากขึ้น
การดูแลตัวเองปกติคุณหมอจะแนะนำให้คุณแม่ที่ผ่าคลอดใหม่ ๆ พยายามเคลื่อนไหวร่างกายให้เร็วที่สุด เพื่อให้ลำไส้ทำงาน ดังนั้น เมื่อคุณแม่เคลื่อนไหวร่างกายให้ได้เร็วเท่าไร ก็ทำให้ระบบขับถ่ายกลับมาทำงานได้เป็นปกติ และช่วยลดปัญหาการเกิดพังผืดได้เร็วขึ้นด้วย
3. อาการผิดปกติช่วงหลังคลอด ร่างกายคุณแม่ยังอ่อนแอ มีโอกาสเสี่ยงที่จะเกิดภาวะเจ็บป่วยได้ง่าย เช่น มีไข้ หนาวสั่น, น้ำคาวปลามีกลิ่นหรือมีเลือดไหลออกมา, ปัสสาวะบ่อย มีอาการขัดเบา เป็นต้น
การดูแลตัวเองคุณแม่ไม่ควรนิ่งเฉย การไปพบคุณมอเพื่อตรวจและรักษาอาการได้ทัน ป้องกันปัญหาบานปลายค่ะ
4. คุมกำเนิดรังไข่จะมีการตกไข่ได้ภายใน 45-94 วันหลังคลอด หรืออาจเร็วกว่านั้น คือ 25 วันหลังคลอด (มักจะเกิดขึ้นก่อนที่จะกลับมามีประจำเดือนอีกครั้ง) ถ้ายังไม่ต้องการตั้งครรภ์ติดต่อกัน อย่าลืมนึกถึงวิธีการคุมกำเนิดที่เหมาะกับตัวเอง
การดูแลตัวเองควรศึกษาข้อดี ข้อเสีย ของการคุมกำเนิดแต่ละแบบให้เหมาะกับตัวคุณแม่เอง และแนะนำให้งดมีเพศสัมพันธ์ประมาณ 6 สัปดาห์หลังคลอด
5. ตรวจร่างกายคุณหมอจะนัดคุณแม่ตรวจร่างกาย เพื่อเช็กร่างกายว่ากลับคืนสู่สภาพปกติหรือยัง รวมถึงตรวจหามะเร็งปากมดลูก และมะเร็งเต้านม พร้อมคำแนะนำด้านการคุมกำเนิดหลังจากระยะนี้ต่อไปด้วย
การดูแลตัวเองควรไปตามนัดของคุณหมอทุกครั้ง และหมั่นสังเกตอาการตัวเอง
6. ปวดมดลูกปวดเมื่อย อ่อนเพลีย เป็นอาการที่พบได้บ่อย ๆ เนื่องจากการคลอดธรรมชาติหรือการผ่าตัดคลอด มีการหดรัดตัวของมดลูก เพราะมีการหลั่งของฮอร์โมน อ๊อกซิโทซิน (Oxytocin) จะรู้สึกปวดมากขึ้นเมื่อลูกดูดนมคุณแม่
การดูแลตัวเองอาการปวดเมื่อย เป็นอาการปกติที่เกิดได้ ทั้งนี้อาการจะค่อย ๆ ดีขึ้นเอง แต่หากคุณแม่รู้สึกปวดเมื่อยมาก อาจใช้กระเป๋าน้ำร้อนประคบบริเวณที่ปวดเมื่อย (สำหรับคนที่ผ่าตัดคลอด ห้ามนำกระเป๋าน้ำร้อนมาประคบนะคะเดี๋ยวแผลเกิดการอักเสบขึ้นมาได้)
ภาวะเครียด มักเกิดขึ้นในช่วง 2-3 วันหลังคลอด เป็นภาวะอารมณ์แปรปรวน (Postpartum blues) มักอารมณ์ไม่ดี กระสับกระส่ายกังวลใจ ไม่มีสมาธิ มีปัญหาการนอนหลับ ร้องไห้ฟูมฟาย เป็นอาการที่ไม่รุนแรง สามารถหายได้ 2 สัปดาห์
การดูแลตัวเอง
หากมีอะไรที่ไม่สบายใจ ควรพูดคุย ปรึกษากับสามี คุณพ่อ คุณแม่ ญาติพี่น้อง เพื่อน หรือการเขียนไดอารี่ส่วนตัว ก็อาจช่วยให้คุณรู้สึกดีขึ้น ลดความคาดหวัง หรือพยายามทำสิ่งต่าง ๆ ให้สมบูรณ์แบบ ขอให้คุณแม่ทำใจยอมรับกับความไม่รู้ และเรียนรู้จากผู้รู้หรือผู้ที่มีประสบการณ์ เช่น คุณแม่ พี่ ๆ น้อง ๆ เพื่อน ๆ หรือคุณหมอ เพื่อความเข้าใจและปฏิบัติให้ถูกค่ะ
ขอขอบคุณข้อมูลจาก
Vol.9 No.107 พฤศจิกายน 2556
